Gdy przedsiębiorstwo przestaje wykorzystywać dany środek trwały, ma ono dwie podstawowe możliwości:
- Jeżeli środek nie jest zdatny do użytku ani do sprzedaży przedsiębiorstwo dokonuje tzw. likwidacji środka trwałego.
- Jeżeli zajdzie się nabywca, przedsiębiorstwo może sprzedać środek trwały.
Oba te zdarzenia księguje się bardzo podobnie.
Likwidacja środka trwałego
Z fizycznego punktu widzenia likwidacja może przebiegać w różny sposób - może to być złomowanie środka, demontaż na części, bądź inny rodzaj utylizacji.
Z księgowego punktu widzenia operacja ta zawsze przebiega tak samo:
- Wartość brutto środka trwałego wraz z naliczonym umorzeniem, czyli de facto wartość netto, zostają wyksięgowane w pozostałe koszty operacyjne.
- Inne koszty związane z demontażem lub likwidacją środka trwałego również zostają zaliczone w pozostałe koszty operacyjne.
Łatwo zauważyć, że jeżeli spółka likwiduje środek w pełni umorzony, koszt z tytułu jego likwidacji będzie wynosił zero i księgowanie będzie polegało jedynie na wyksięgowaniu środka z konta "Środki trwałe" oraz wyksięgowaniu jego umorzenia, bez wpływu na wynik finansowy.
Sprzeda ż środka trwałego
Sprzedaż środka trwałego różni się tym od likwidacji, że przedsiębiorstwo uzyskuje przychód z tytułu jego zbycia.
Księgowanie sprzedaży środka trwałego odbywa się tak samo jak księgowanie jego likwidacji, z tą różnicą, że oprócz kosztu likwidacji spółka wykazuje również przychód ze sprzedaży.
Prezentacja sprzedaży i likwidacji środków trwałych w sprawozdaniu finansowym
Różne standardy rachunkowości wymagają prezentacji sprzedaży i likwidacji środków trwałych na różne sposoby. W większości przypadków jest to prezentacja w pozostałych przychodach i kosztach operacyjnych.
W Polsce, zgodnie z Ustawą o Rachunkowości, wynik na sprzedaży środków trwałych wykazuje się jako odrębną pozycję w rachunku zysków i strat, w sekcji pozostałych przychodów bądź kosztów operacyjnych. W pozycji tej wykazuje się wynik wszystkich transakcji sprzedaży środków trwałych dokonanych w danym roku.
Wynik na sprzedaży środka trwałego ustala się jako różnicę między przychodami ze sprzedaży a wartością netto sprzedanego środka trwałego oraz kosztami demontażu i sprzedaży.