Arbitraż

Arbitraż w finansach i ekonomii to transakcja mająca na celu wykorzystanie różnicy w cenach tego samego dobra na dwóch różnych rynkach lub na tym samym rynku, lecz w dwóch różnych postaciach.

Dokonując arbitrażu (wykonując transakcję arbitrażową) inwestor (arbitrażysta) dokonuje jednoczesnego zakupu i sprzedaży tego samego dobra po dwóch różnych cenach osiągając zysk wynikający z różnicy cen. Ze względu na jednoczesność zakupu i sprzedaży, wynik transakcji arbitrażowej jest z góry znany. Transakcje arbitrażowe są więc wolne od ryzyka.

Dana transakcja jest transakcją arbitrażową jedynie wtedy, gdy zakup i sprzedaż odbywają się równocześnie. Jeśli występuje pomiędzy nimi istotny odstęp czasowy, transakcja nie jest zaliczana do arbitrażowych.

Arbitraż najczęściej wykonywany jest na:

• Walutach
• Akcjach
• Derywatywach
• Obligacjach
• Towarach masowych (np. ropa, węgiel)

Przykłady arbitrażu

Arbitraż inter-market na akcjach

Załóżmy, że akcje przedsiębiorstwa X są notowane na giełdzie papierów wartościowych w Londynie po 100, a na Giełdzie Papierów wartościowych w Warszawie po 102. Arbitrażysta może wykorzystać tą różnicę kupując akcje w Londynie i sprzedając w Warszawie, zarabiając na każdej akcji 2 jednostki.

Arbitraż inter-market na walutach

Przykładem arbitrażu na walutach mogłaby być sytuacja, w której w Nowym Jorku ceny walut wyglądają następująco: 1EUR = 2USD a w Warszawie 1EUR = 1.9USD. Przeprowadzając arbitraż, inwestor mógłby kupować Euro za dolary w Warszawie i sprzedawać w Nowym Jorku, za każdym razem uzyskując 10USD na każdych 100 EUR.

W praktyce różnice tego typu są tak rzadkie i tak niskie, że przeprowadzanie na nich arbitrażu jest w zasadzie niemożliwe. Arbitraże przeprowadzane są na znacznie bardziej złożonych zależnościach pomiędzy akcjami i walutami oraz ich cenami spot i future.

Arbitraż intra-market (między ceną spot a futures)

W dzisiejszych czasach, najczęściej przeprowadzanymi rodzajami arbitraży są arbitraże nie pomiędzy rynkami, ale pomiędzy cenami spot i futures. W takim przypadku transakcje te są rozciągnięte w czasie, gdyż:

1. najpierw dokonywana jest jedna para transakcji, w której inwestor zajmuje przeciwne pozycje na dwóch cenach;
2. a po pewnym czasie, realizowana jest transakcja przeciwna, w której inwestor zamyka obie pozycje.

Przykładem takiego arbitrażu może być arbitraż kontraktem terminowym na indeks giełdowym a indeksem (reprezentowanym przez koszyk akcji).

Wyobraźmy sobie, że indeks giełdowy WIG20 ma w danym momencie wartość 3000 a kontrakt futures na ten indeks ma wartość 3020. Inwestor może w takiej sytuacji zakupić koszyk akcji wchodzących w skład WIG20 tak, aby dokładnie odzwierciedlały one jego wartość oraz dokonać krótkiej sprzedaży kontraktu terminowego na WIG20. Zauważmy, że w tym przypadku, transakcja powoduje, że inwestor pozostaje z otwartymi pozycjami na obu produktach (ma i akcje i tzw. „krótką" pozycję na kontrakcie terminowym).

Zadaniem inwestora teraz jest czekanie na sytuację, w której wartości indeksu i kontraktu terminowego zbliżą się do siebie. W najgorszym przypadku stanie się to w momencie wygaśnięcia kontraktu, kiedy to zostanie on rozliczony zgodnie z wartością indeksu WIG20 na koniec danego dnia.

Załóżmy więc, że 5 dni później indeks WIG20 wynosi 2800 a wartość kontraktu terminowego również 2800. Inwestor wykorzystuje okazję i sprzedaje koszyk akcji oraz zamyka pozycję krótką na kontrakcie terminowym. Wynik tych transakcji będzie następujący:

• Inwestor uzyska stratę wynoszącą 2000 złotych w wyniku spadku cen akcji wchodzących w skład indeksu WIG20.
• Inwestor osiągnie zysk wynikający ze spadku cen kontraktu futures wynoszącą 3020-2800 = 220 punktów, czyli 2200 złotych.
• Podsumowując, inwestor osiągnie zysk w wysokości 200 zótych.

Transakcja ta jest zaliczana do transakcji arbitrażowych, gdyż wykorzystuje ona różnice w cenach dóbr oraz jest pozbawiona ryzyka.

Arbitraż na różnych dobrach (skorelowanych)

Ze względu na to, że wszystkie z powyżej opisanych rodzajów arbitrażu są łatwe do przeprowadzenia oraz szeroko znane, okazji do ich skutecznego przeprowadzenia jest coraz mniej. Rynki walut i papierów wartościowych są na tyle płynne i efektywne, że ceny walorów poruszają się w bliskiej konwergencji i ewentualny arbitraż rozpoczyna się już na bardzo małych różnicach i wymagane jest też angażowanie znacznych środków finansowych, aby arbitraż tak małych różnic był opłacalny.

Jako odpowiedź na te zjawiska, powstają nowe formy jeszcze bardziej złożonego arbitrażu, polegające na arbitrażu pomiędzy walorami o podobnych charakterystykach lub skorelowanych ze sobą, oraz próbie hedgingu ryzyka wynikającego z różnicy pomiędzy tymi walorami. Arbitrażem tego typu zajmują się z reguły wyspecjalizowane fundusze hedgingowe, gdyż wymaga on bardzo złożonych analiz.

Uproszczonym przykładem takiego arbitrażu, może być arbitraż pomiędzy ceną ropy na rynku a ceną spółki paliwowej. W tym wypadku inwestor musiałby dokonać hedgingu wszystkich innych znaczących zjawisk, mogących wpłynąć na cenę spółki.

Arbitraż tego typu nie jest całkowicie pozbawiony ryzyka. Ta część różnicy pomiędzy dwoma walorami, której nie da się wyeliminować przy pomocy hedgingu, pozostanie ryzykiem w danej transakcji.

Arbitraż i konwergencja cen

Arbitraż powoduje zjawisko konwergencji cen. Jeśli na przykład na dwóch rynkach danego dobra wystąpi różnica w cenach, arbitrażyści będą kupować dobro na rynku, na którym jest ono tańsze powodując wzrost popytu i wywołując presję na wzrost cen, oraz sprzedawać na rynku gdzie jest ono droższe, zwiększając popyt i obniżając ceny. Powoduje to, że ceny na obu rynkach zaczynają się zbliżać do siebie tak długo, aż różnica staje się na tyle mała, że arbitraż przestaje być opłacalny.

Transakcje arbitrażowe powodują również, że ceny kontraktów futures na dobra nie odbiegają znacząco od cen kasowych tych dóbr. Mechanizm ten działa na zasadzie podobnej do powyższej.