Ujemna wartość firmy powstaje, gdy cena nabycia przedsiębiorstwa lub jego części jest niższa niż wartość godziwa przejętych aktywów.
W sytuacji przejęcia jednego przedsiębiorstwa lub jego części przez inne, przy tworzeniu skonsolidowanego sprawozdania finansowego wartość aktywów netto przedsiębiorstwa wykazuje się w wartości godziwej (najczęściej wartości rynkowej lub wartości oszacowanej przez rzeczoznawcę). Z reguły kwota płacona za nabyte przedsiębiorstwo jest wyższa od sumy aktywów wchodzących w jego skład (inaczej bowiem bardziej opłacalnym byłoby sprzedanie oddzielnie poszczególnych aktywów na rynku). Jeśli jednak jest odwrotnie, różnicę między wartością aktywów netto a kwotą zapłaconą za przejęcie nazywamy ujemną wartością firmy (negative goodwill).
Przykład:
Załóżmy, w uproszczeniu, że wartości godziwe nabytych składników majątku przejmowanej spółki wyglądają następująco:
- Środki trwałe: 50.000
- Zapasy: 30.000
- Należności: 20.000
- Aktywa ogółem: 100.000
- Zobowiązania: 40.000
- Wtedy: Aktywa netto: 60.000
Jeżeli spółka zostanie przejęta a cena za nią zapłacona wyniesie 45.000, powstanie ujemna wartość firmy w wysokości 15.000 (60.000 – 45.000)
Ujemna wartość firmy w sprawozdaniu finansowym
Różne standardy rachunkowości zalecają różne traktowanie ujemnej wartości firmy w sprawozdaniu finansowym.
Ustawa o rachunkowości (Polskie standardy rachunkowości)
Zgodnie z polską ustawą o rachunkowości, ujemna wartość firmy w sprawozdaniu finansowym zostanie wykazana następująco:
- Ujemną wartość firmy odpisuje się w pozostałe przychody operacyjne do wysokości, w jakiej dotyczy oszacowanych w sposób wiarygodny przyszłych strat i kosztów, ustalonych przez spółkę przejmującą na dzień połączenia. Odpis ten następuje w tym okresie sprawozdawczym, w którym straty i koszty wpływają na wynik finansowy.
- Jeżeli straty i koszty te nie zostały poniesione w uprzednio przewidywanych kresach sprawozdawczych, nadwyżkę wartości godziwej aktywów netto spółki przejętej nad ceną przejęcia, czyli ujemną wartość firmy, do wysokości nieprzekraczającej wartości godziwej nabytych aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach, jednostka zalicza do rozliczeń międzyokresowych przychodów przez okres będący średnią ważoną okresu ekonomicznej użyteczności nabytych i podlegających amortyzacji aktywów. Ujemna wartość firmy w wysokości przekraczającej wartość godziwą aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach, zaliczana jest do przychodów na dzień połączenia.
Jeżeli więc na dzień przejęcia spółka przejmująca jest w stanie wiarygodnie oszacować straty i koszty związane z połączeniem, ujemna wartość firmy powinna być odpisywana w rachunek wyników równomiernie z ponoszeniem tych strat i kosztów. Jeżeli natomiast oszacowanie jest niemożliwe, bądź straty i koszty nie zostały poniesione, spółka powinna:
- Ujemną wartość firmy nieprzekraczającą wartości środków trwałych wykazać w bilansie jako rozliczenie międzyokresowe przychodów i rozliczać je w rachunek wyników przez średnią ważoną okresu ekonomicznej użyteczności środków trwałych
- Pozostałą część ujemnej wartości firmy wykazać jako przychód w rachunku wyników już na dzień połączenia.
Przychody z tytułu ujemnej wartości firmy wykazuje się w pozostałych przychodach operacyjnych.
Przykład:
- Załóżmy, że ekonomiczna użyteczność środków trwałych z poprzedniego przykładu wygląda następująco:
- Budynki: 10 lat, wartość 30.000
- Maszyny: 5 lat, wartość 20.000
- Średnia ważona ekonomicznej użyteczności: (10x30 + 5x20) / 50 = 8, (gdy wynik nie jest liczbą całkowitą, zaokrąglamy zawsze do góry).
W naszym przypadku ujemna wartość firmy nie przekracza wartości aktywów trwałych: (50.000 > 15.000). Ujemna wartość firmy nie przekraczająca wartości środków trwałych: 5.000 (45.000 – 40.000). Ujemna wartość firmy będzie więc wykazana w rozliczeniach międzyokresowych przychodów a następnie będzie przez 8 lat odpisywana do rachunku wyników po 1875 (15000 / 8) rocznie.
Gdyby ujemna wartość firmy była większa niż 50.000, nadwyżka ponad tą kwotę byłaby natychmiast wykazana w rachunku wyników w pozostałych przychodach operacyjnych.
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (International Financial Reporting Standards - IFRS)
Zgodnie z IFRS, w sytuacji, gdy podczas nabycia przedsiębiorstwa lub jego części wystąpi ujemna wartość firmy (negative goodwill), należy dokonać sprawdzenia poprawności wyceny aktywów netto przejmowanego przedsiębiorstwa do wartości godziwej. Według IFRS bowiem, jeżeli transakcja sprzedaży przedsiębiorstwa dokonywana jest w sytuacji rynkowej pomiędzy dwiema dobrze poinformowanymi stronami, ujemna wartość firmy nie powinna wystąpić. Jeżeli jednak po dokonaniu weryfikacji wyceny aktywów ujemna wartość firmy występuje nadal, całą jej wartość należy wykazać w rachunku wyników na dzień przejęcia przedsiębiorstwa.
US GAAP (Amerykańskie Standardy Rachunkowości)
Zgodnie z amerykańskimi standardami rachunkowości ujemna wartość firmy powinna obniżać wartość godziwą wszystkich aktywów trwałych proporcjonalnie do ich wartości godziwej, za wyjątkiem:
- Aktywów finansowych wykazywanych zgodnie z metodą kapitałową,
- Aktywów trwałych przeznaczonych do sprzedaży,
- Podatków odroczonych,
- Przedpłaconych aktywów związanych z planami emerytalnymi.
Przykład:
Wykorzystując dane z powyższych przykładów, w przypadku US GAAP rozliczenie ujemnej wartości firmy wyglądałoby następująco:
