Inkaso jest formą rozliczeń gotówkowych. Polega ono na złożeniu przez dostawcę w swoim banku polecenia pobrania należności od odbiorcy w zamian za wydanie odbiorcy dokumentów przekazanych przez sprzedającego. Inkaso najczęściej wykorzystywane jest przy eksporcie.
Przebieg inkasa
Inkaso przebiega następująco:
- Dostawca wysyła towar do odbiorcy.
- Dostawca składa w swoim banku dyspozycję pobrania należności od odbiorcy oraz składa w banku dokumenty określone w umowie z odbiorcą, upoważniające go do odbioru towaru (np. fakturę, dokumenty celne, transportowe, ubezpieczeniowe, weksel itp.).
- Bank dostawcy kontaktuje się z bankiem inkasującym (z reguły będącym bankiem odbiorcy), i przekazuje mu dokumenty otrzymane od dostawcy.
- Bank inkasujący kontaktuje się z odbiorcą żądając wykupienia inkasa.
- Aby otrzymać dokumenty, odbiorca musi wykonać instrukcje określone w inkasie ( z reguły spłacić należność lub zaakceptować czek). Po wykonaniu instrukcji (np. wpłacie należności do banku inkasującego) bank wydaje mu dokumenty otrzymane od banku dostawcy.
- Bank inkasujący przekazuje należność do banku dostawcy,
- Bank dostawcy przekazuje należność dostawcy.
Cel inkasa
Inkaso ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa transakcji eksportowych.
- Nabywca, zanim dokona zapłaty, może zweryfikować w banku pośredniczącym dokumenty przesłane przez dostawcę, w celu sprawdzenia poprawności wysyłki.
- Dostawca jest zabezpieczony przed brakiem zapłaty, gdyż nabywca, aby odebrać towar, musi przedstawić przewoźnikowi wykupione z banku dokumenty.
Wady inkasa
Inkaso nie jest doskonałą metodą zabezpieczenia stron transakcji, gdyż obie strony dalej ponoszą ryzyka związane z transakcją:
- Dostawca ponosi ryzyko, że odbiorca nie wykupi dokumentów i tym samym nie odbierze towaru. Dostawca będzie więc musiał pokryć koszty transportu w obie strony bez dokonania sprzedaży.
- Odbiorca ponosi ryzyko tego, że towar będzie niezgodny ze specyfikacją przedstawioną w dokumentach inkasa. O poprawności dostawy może się on przekonać jedynie, gdy wykupi dokumenty i przy ich pomocy odbierze towar.
Pomimo swoich mankamentów, inkaso jest często stosowane, gdyż z jednej strony jest transakcją bezpieczniejszą niż polecenie zapłaty, a z drugiej strony znacznie tańszą niż bezpieczniejsza od niego akredytywa.
Rodzaje inkasa
Ze względu na rodzaj dokumentów
- inkaso finansowe – przedmiotem inkasa finansowego są dokumenty finansowe, np. weksle lub inne podobne instrumenty, zabezpieczające należność eksportera. W tym przypadku czynnością, którą musi wykonać odbiorca aby uzyskać dokumenty, jest z reguły akceptacja weksla.
- inkaso dokumentowe – przedmiotem inkasa dokumentowego są dokumenty handlowe (np. faktury, dokumenty transportowe, dokumenty stwierdzające tytuł własności, dokumenty ubezpieczeniowe itp.).
Ze względu na sposób zapłaty
- inkaso płatne z góry (a’vista) – w tym przypadku odbiorca, aby otrzymać dokumenty, musi opłacić należność
- inkaso terminowe - w tym przypadku otrzymanie płatności za dokumenty odbywa się w określonym terminie po ich wydaniu. Z reguły, aby zabezpieczyć płatność, odbiorca musi zaakceptować weksel trasowany z określonym terminem płatności.
Ze względu na stronę transakcji
Poniższe nazewnictwo wykorzystywanie jest głównie w kontaktach danej strony transakcji inkasa z bankiem, który reprezentuje ją w konkretnej transakcji:
- inkaso eksportowe – w sytuacji, gdy strona transakcji jest eksporterem, dana transakcja inkasa jest dla niej inkasem eksportowym.
- inkaso importowe – w sytuacji, gdy strona transakcji jest importerem, dana transakcja inkasa jest dla niej inkasem importowym.