Aktywa

Aktywa najprościej zdefiniować jako ogół składników majątku (środków gospodarczych) kontrolowanych przez jednostkę gospodarczą w danym momencie.

Polska ustawa o rachunkowości nie podaje bezpośredniej jednoznacznej definicji aktywów, a jedynie definicje poszczególnych ich rodzajów. Definicję aktywów zawierają natomiast Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (IFRS).

Aktywa według IFRS

Aktywo jest to zasób kontrolowany przez przedsiębiorstwo w wyniku przeszłych zdarzeń, z którego oczekuje się przepływu przyszłych korzyści ekonomicznych do przedsiębiorstwa.

Zasady wykazywania aktywów w bilansie

Ta ogólna definicja jest uszczegółowiona i odnosi się zarówno do IFRS jak i do Ustawy o Rachunkowości. Aby zasób majątkowy mógł być sklasyfikowany przez jednostkę jako aktywo i wykazany w bilansie musi spełniać następujące warunki:

• Jego wartość musi być wiarygodnie określona – aby wykazać aktywa w bilansie trzeba określić ich wartość. W zależności od rodzaju aktywów oraz przyjętych standardów rachunkowości, stosuje się różne metody wyceny. Najpowszechniejsze z nich to:
  • koszt zakupu – wartość aktywa równa się kosztowi jego zakupu, pomniejszonemu o ewentualne umorzenia i odpisy z tytułu utraty wartości;
  • wartość godziwa – wartość aktywa równa jest jego wartości godziwej, którą wyznacza się w odniesieniu np. do rynku, czyli do ceny danego aktywa na rynku.
  Aktywa, których wartość nie może być wiarygodnie określona, nie mogą być przez spółkę wykazywane.
• Musi istnieć w wyniku przeszłych zdarzeń – aktywami są jedynie zasoby, nad którymi kontrolę przedsiębiorstwo uzyskało w wyniku przeszłych zdarzeń, czyli tych które miały miejsce przed datą, na którą sporządzony jest bilans.
• Powodować w przyszłości wpływ korzyści ekonomicznych do jednostki gospodarczej – Aktywami są jedynie te zasoby, które spółka wykorzystuje w celu generowania korzyści ekonomicznych, rozumianych z reguły jako przepływy finansowe. Jeżeli jakieś aktywo z różnych powodów przestanie przynosić korzyści ekonomiczne i spółka nie ma możliwości zmiany tej sytuacji, powinna ona przestać wykazywać to aktywo w bilansie.

Sprawowanie kontroli nad aktywami

W rachunkowości kontrola nad aktywem nie musi koniecznie oznaczać posiadania danego aktywa. Jeżeli spółka kontroluje aktywo, czyli ponosi ryzyka z nim związane (np. z jego uszkodzeniem) oraz kontroluje korzyści z niego płynące, powinna ona wykazać to aktywo w bilansie, nawet jeśli prawnie nie jest ona jego właścicielem.

Koronnym przykładem takiego zjawiska jest leasing finansowy. Leasingobiorca nie jest de facto właścicielem leasingowanych środków trwałych, jednak kontroluje je, a więc ponosi ryzyka z nimi związane (koszty napraw itp.) oraz kontroluje korzyści osiągane przy ich wykorzystaniu. Dlatego też, pomimo iż to leasingodawca jest prawnym właścicielem środków trwałych, to leasingobiorca będzie wykazywał je jako aktywa w swoim bilansie.

Prezentacja aktywów w bilansie

Aktywa w bilansie przedsiębiorstwa przedstawiają wszystkie posiadane przez nie zasoby. W większości stosowanych na świecie standardów rachunkowości, aktywa w bilansie przedstawiane są zgodnie z zasadą tzw. „wzrastającej płynności”, czyli od najmniej do najbardziej płynnych.

Co do wartości, zgodnie z zasadą bilansową, suma aktywów w bilansie równa jest sumie pasywów, czyli źródeł ich finansowania.

Zasadniczo aktywa dzieli się na dwie podstawowe grupy: aktywa trwałe i aktywa obrotowe

.

Aktywa trwałe (majątek trwały)

Podstawowym kryterium odróżnienia aktywów trwałych od obrotowych jest czas, przez jaki spółka zamierza je utrzymywać. Aktywa, które pozostaną w spółce dłużej niż rok zaliczane są do aktywów trwałych. Podstawowe elementy aktywów trwałych to:

• Środki trwałe – grunty, budynki i budowle, urządzenia techniczne, maszyny i wyposażenie, środki transportu, rozpoczęte inwestycje,
• Wartości niematerialne i prawne – licencje, patenty, znaki towarowe,
• Inwestycje długoterminowe – np. udziały w innych podmiotach, obligacje, które spółka planuje utrzymać dłużej niż rok,
• Należności długoterminowe – np. udzielone pożyczki.

Wyjątkami od zasady spełniania kryterium roku są zapasy, które zawsze zaliczane są do aktywów obrotowych oraz należności handlowe, które zgodnie z Ustawą o Rachunkowości wykazywane są wyłącznie jako aktywa obrotowe, a jeżeli termin ich zapadalności wynosi powyżej roku - prezentuje się je w aktywach obrotowych w oddzielnej linii.

Aktywa obrotowe

Wszystkie aktywa o terminie zapadalności poniżej roku oraz które spółka zamierza utrzymywać krócej niż rok, lub które będą wykorzystane w jednym cyklu produkcyjnym, powinny być wykazywane jako aktywa obrotowe. Podstawowe elementy aktywów obrotowych to:

• Zapasy,
• Należności,
• Inwestycje krótkoterminowe,
• Środki pieniężne,
• Rozliczenia międzyokresowe.

Dodatkowe Informacje

Kompletną listę pozycji aktywów w bilansie (w wersji polskiej i angielskiej) można obejrzeć tu: aktywa.

Z dokładnym opisem poszczególnych pozycji bilansu można zapoznać się w naszym kursie księgowości, w sekcji aktywa w bilansie.