Franchising

Franchising jest jedną z metod prowadzenia działalności gospodarczej, która polega na prowadzeniu przedsiębiorstwa pod szyldem cudzej, znanej marki. Franchising jest długoterminową umową pomiędzy franczyzodawcą (właścicielem marki) a franczyzobiorcą (korzystającym), w której to umowie franczyzodawca wyraża pozwolenie na używanie przez franczyzobiorcę znaku towarowego oraz marki firmy na potrzeby prowadzenia własnej działalności gospodarczej w zamian za bezpośrednie lub pośrednie wynagrodzenie pieniężne. Wynagrodzeniem dla franczyzodawcy są opłaty licencyjne oraz opłaty w formie miesięcznych kwot lub określonego procentu zależnego od wielkości obrotów.

Przedmiotem franchisingu jest koncepcja prowadzenia działalności gospodarczej według ściśle określonych procedur i zasad. Franczyzobiorca otrzymuje od franczyzodawcy niezbędne do prowadzenia franczyzy prawa do korzystania ze znaku firmowego, know-how, technologii oraz produkcji lub handlu. Otrzymuje on także jednolite wyposażenie, dekoracje lokali oraz pomoc handlową lub techniczną.

Podmioty umowy franchisingu

W umowie franchisingu biorą udział dwa podmioty:

Franczyzodawca (firma macierzysta)

Franczyzodawca (firma macierzysta) jest znanym i mającym ugruntowaną pozycję rynkową podmiotem gospodarczym, który udziela pozwolenia na używanie przez franczyzobiorcę znaku towarowego oraz marki firmy. Firma macierzysta tworzy z reguły sieć franczyzową, składającą się z wielu franczyzobiorców, którzy działają pod szyldem franczyzodawcy.

Franczyzodawca poszukuje franczyzobiorców spełniających określone przez niego warunki. Z reguły istotna jest znajomość rynku przez franczyzobiorcę, znajomość praw i regulacji dotyczących możliwości inwestowania na rynku lokalnym, kontakty z potencjalnymi nabywcami oraz gotowość do podporządkowania się oraz akceptacja zasad narzuconych przez franczyzodawcę. Jedna ze słynniejszych sieci franczyzowych na świecie (firma McDonalds) przez wiele lat jako jeden z wymogów dla nowego franczyzobiorcy stawiała konieczność posiadania doświadczenia w pracy w jednej z istniejących już restauracji.

Firma macierzysta udziela franczyzobiorcy wszechstronnej pomocy finansowej, handlowej oraz technicznej. Z drugiej jednak strony franczyzodawca kontroluje przestrzeganie narzuconych zasad oraz utrzymanie określonych standardów jakościowych. Kontroli podlegają często także sprawozdania finansowe franczyzobiorcy.

Franczyzobiorca

Franczyzobiorca jest to podmiot gospodarczy, który prowadzi działalność gospodarczą pod szyldem cudzej, znanej marki na określonych zasadach i za określoną opłatą.

Franczyzobiorca zobowiązany jest do stosowania się do zasad narzuconych przez franczyzodawcę oraz do podporządkowania się firmie macierzystej. Franczyzobiorca jest odpowiedzialny za zobowiązania finansowe związane z utrzymaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej zgodnie z wymogami franczyzodawcy. Co więcej zobowiązuje się on do utrzymania ustalonych standardów jakości oraz do prowadzenia księgowości według określonych przez firmę macierzystą zasad jak i regularnego przekazywania sprawozdań finansowych do franczyzodawcy w celu ich kontroli.

Formy funkcjonowania franchisingu

1. Franchising handlowy (dystrybucyjny) polega na udzieleniu franczyzobiorcy prawa do dystrybucji i/lub sprzedaży towarów lub usług należących do firmy macierzystej. Franczyzodawca z reguły przeprowadza odpowiednie szkolenia franczyzobiorcy oraz dostarcza towary.
2. Franchising produkcyjny polega na udzieleniu franczyzobiorcy, którym w tym przypadku jest niezależne przedsiębiorstwo, prawa wyprodukowania określonej ilości wyrobów przez ustalony czas. Franczyzobiorca musi przestrzegać konkretnego procesu technologicznego, dostarczać towary i usługi o odpowiednim standardzie oraz w ustalonych opakowaniach.

Rodzaje franchisingu

• Franchising indywidualny (bezpośredni) występuje w sytuacji, gdy w ramach sieci franchisingowej franczyzodawca sam odsprzedaje prawo do prowadzenia działalności gospodarczej pod szyldem firmy macierzystej na danym terytorium przez określony okres. Ten rodzaj franchisingu pozwala na powolną ekspansję, jako że przyrost jednostek sieci franczyzowej jest stosunkowo powolny. Co więcej, franchising indywidualny wymaga od franczyzodawcy większych kosztów, które związane są uruchomieniem i prowadzeniem danej jednostki.
• Franchising wielokrotny występuje w sytuacji, gdy franczyzobiorca odsprzedaje prawo do prowadzenia określonej liczby jednostek systemu franczyzowego pod szyldem firmy macierzystej na danym terytorium i przez określony czas. Franchising wielokrotny jest korzystny dla franczyzodawcy, ponieważ przyspiesza on ekspansję firmy macierzystej. Natomiast korzyścią dla franczyzobiorcy jest możliwość stworzenia silniejszej pozycji niż w przypadku franchisingu indywidualnego, wymaga on jednak większych nakładów kapitałowych i wyższych umiejętności zarządczych.
• Subfranchising występuje w sytuacji, gdy franczyzodawca sprzedaje pośrednikowi prawa do otwierania jednostek sieci franczyzowej i do zawierania umów indywidualnych z franczyzobiorcami. Firma macierzysta sprzedaje, zatem licencję główną, zwaną także licencją mistrzowską, mocnemu finansowo pośrednikowi, który ma za zadanie znajdowanie franczyzobiorców, udzielanie im niezbędnej pomocy oraz kontrola ich działalności. Koszty związane z wprowadzeniem franczyzobiorcy do sieci franczyzowej ponosi pośrednik, natomiast zysk z działalności franczyz dzielony jest pomiędzy franczyzobiorcę, pośrednika oraz firmę macierzystą. Subfranchising występuje w przypadku rozwiniętych sieci franczyzowych, w szczególności, gdy marka firmy macierzystej jest znana międzynarodowo. Licencje mistrzowskie przydzielane są przedstawicielom reprezentującym franczyzodawcę w poszczególnych krajach.

Zalety franchisingu

Franchising jest korzystny dla franczyzobiorcy, jako ponieważ:

• W znacznym stopniu ułatwia on rozpoczęcie działalności ograniczając początkowe koszty związane z marketingiem, inwestycjami oraz bieżącym finansowaniem działalności.
• Franczyzobiorca, korzysta z renomy i popularności firmy macierzystej, dzięki czemu nie musi on ponosić dodatkowych wydatków związanych z promocją i reklamą.
• Renoma franczyzodawcy poprawia wiarygodność kredytową w bankach oraz wpływa także na pozycję w negocjacjach handlowych z kontrahentami.
• Koszty prowadzenia działalności na zasadzie franchisingu są również ograniczone dzięki możliwości uzyskania pomocy finansowej od franczyzodawcy w kosztach inwestycji, a także poprzez opóźnione terminy płatności w finansowaniu majątku obrotowego.
• Sprzęt niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej a także elementy wyposażenia lokalu są często dzierżawione przez franczyzobiorcę. Są one dalej własnością franczyzodawcy, co także wpływa na zmniejszenie kosztów działalności.
• Ryzyko związane z nieosiągnięciem sukcesu rynkowego jest w przypadku franchisingu znacznie ograniczone, a co za tym idzie zwrot inwestycji jest niemal gwarantowany, co zapewnia swoiste poczucie bezpieczeństwa dla franczyzobiorcy.

Wady franchisingu

Jednym z ważniejszych minusów franchisingu jest utrata samodzielności przez franczyzobiorcę, który jest całkowicie podporządkowany i uzależniony od firmy macierzystej:

• Franczyzobiorca nie może sprzedać prowadzonej franczyzy bez zgody firmy macierzystej.
• W umowie franczyzowej franczyzodawca często zastrzega sobie, że franczyzobiorca nie może działać na własny rachunek w branżach, w których działała franczyza na określonym terytorium i przez określony czas po ustaniu lub rozwiązaniu umowy franczyzowej.
• Działalność franczyzy podlega także ciągłej kontroli finansowej oraz kontroli dotyczącej spełnianych procedur i zasad stawianych przez franczyzodawcę.
• Opłaty należne firmie macierzystej mogą być obciążeniem dla franczyzobiorcy, szczególnie w sytuacji, gdy jego działalność ma mniejszą skalę niż przeciętna w danej sieci.