Tantiemy mają dwa podstawowe, odrębne znaczenia:
- Tantiemy - Opłaty za wykorzystywanie aktywa lub własności intelektualnej (np. praw autorskich) pobierane przez jego/jej właściciela od podmiotów korzystających (na przykład opłata pobierana przez artystów i twórców za wykorzystywanie ich utworów muzycznych).
- Tantiemy - Dodatkowe wynagrodzenia pracowników, których wysokość uzależniona jest od zysków przedsiębiorstwa.
Obie definicje wyjaśniamy dokładniej poniżej:
Tantiemy jako opłaty za wykorzystywanie aktywa lub własności
Tantiemy są to opłaty za wykorzystywanie aktywów, własności intelektualnej lub praw pobierane przez licencjodawcę od licencjobiorcy. Tantiemy mogą dotyczyć między innymi wykorzystania:
- Praw autorskich,
- Patentów,
- Znaków handlowych,
- Praw do badania i eksploatacji złóż surowców naturalnych (np. minerałów lub ropy).
Wysokość tantiem
Tantiemy mogą przybierać formę:
- procentowego udziału w przychodach ze sprzedaży związanej z danym aktywem (np. procent przychodu ze sprzedaży płyty),
- procentowego udziału w wartości wydobytych minerałów, ropy itp.
- mogą być określone kwotowo (np. za jedną emisję utworu muzycznego).
Występują 3 ogólne modelowe metody naliczania tantiem:
Metoda kosztowa
Zgodnie z metodą kosztową tantiemy naliczane są na podstawie kosztu poniesionego na wytworzenie danego aktywa. W tym przypadku tantiemy ustalane są w takiej wysokości, aby właściciel w ciągu życia produktu odzyskał koszt wraz z odpowiednim narzutem.
Metoda przychodowa
Metoda przychodowa polega na ustalaniu wysokości tantiem w odniesieniu do przychodu uzyskiwanego przez licencjobiorcę. W tym przypadku, aby oszacować przyszłe przychody, tworzy się projekcje przepływów pieniężnych z tytułu sprzedaży i na ich podstawie oszacowuje się jaki procent przychodu zostanie wypłacony licencjodawcy.
Metoda porównania do rynku
Wykorzystując tą metodę, abstrahuje się od kosztów i przychodów, a wysokość tantiem ustalana jest poprzez porównanie z podobnymi umowami o podobnym ryzyku występującymi na rynku.
W praktyce metody ustalania wysokości tantiem wykorzystują elementy każdego z powyższych modeli. Są ustalane tak, aby właściciel odzyskał poniesione nakłady, a licencjobiorca wygenerował zysk na przyszłej sprzedaży. Obie strony natomiast posługują się danymi rynkowymi dla porównania zyskowności danego przedsięwzięcia z innymi.
Pobór tantiem
W większości przypadków tantiemy pobierane są bezpośrednio przez licencjodawcę.
Inna sytuacja występuje odnośnie tantiem z tytułu wykorzystania utworów muzycznych. W ich przypadku, tantiemy pobierane są zarówno od sprzedaży, jak i od emisji utworu, odtworzenia go na żywo lub innego wykorzystania tekstu lub muzyki. Utwory są wykorzystywane przez bardzo liczną liczbę podmiotów. Aby uprościć pobór tantiem, artyści zrzeszają się w organizacjach, które pobierają je w ich imieniu a następnie rozdysponowują je pomiędzy artystów. W Polsce taką organizacją jest Stowarzyszenie autorów ZAiKS.
Tantiemy jako dodatkowe wynagrodzenia dla pracowników
Tantiemy są oprócz płacy i bonusów dodatkowym elementem wynagradzania i motywowania pracowników. Od bonusów różnią się tym, że sposób podziału zysku między pracowników i przedsiębiorstwo ustalany jest na początku okresu, z którego wynik będzie dzielony. W momencie podziału, strony nie wiedzą więc jaką kwotę tantiem pracownicy otrzymają.
W wielu przypadkach tantiemy dotyczą jedynie członków zarządu i wyższych managerów, którzy są w ten sposób motywowani przez akcjonariuszy do osiągania konkretnych wyników. Tantiemy często, a szczególnie w tych przypadkach, są wypłacane w akcjach przedsiębiorstwa.