Jak dowiedzieliśmy się z poprzednich części kursu, wynik finansowy przedsiębiorstwa prezentowany jest w bilansie w pozycji „zysk (strata) netto”. Kontem syntetycznym, z którego wynik finansowy jest przenoszony do bilansu, jest konto o nazwie wynik finansowy.
Każda transakcja, która powoduje zmianę aktywów netto (wpływa na zysk lub stratę przedsiębiorstwa), ujmowana jest na koncie wynik finansowy, a następnie odnoszona na bilans.
Przykład:
Wyobraźmy sobie, że firma posiada zapasy o wartości 100 i sprzedaje je za gotówkę za 120. Realizuje w ten sposób zysk o wartości 20. Jeżeli chcielibyśmy przedstawić wpływ tej transakcji na bilans wyglądałaby ona następująco:
Jak widzimy, spółka zamieniła zapasy o wartości 100 na środki pieniężne o wartości 120. Zgodnie z regułą bilansową, aby utrzymać równość aktywów i pasywów, należy zwiększenie aktywów o 20 wykazać również po stronie pasywów. Zysk ten wykazywany jest właśnie w pozycji wynik finansowy.
Przy użyciu kont księgowych transakcję tą należałoby zapisać następująco:
Ta metoda zapisu jakkolwiek skuteczna na prostym przykładzie, nie sprawdza się zupełnie w praktyce. W praktyce bowiem, przedsiębiorstwa przeprowadzają bardzo wiele różnych transakcji różnego typu, często proces produkcji jest bardzo skomplikowany i do sprzedanego dobra odnosi się bardzo wiele różnorakich kosztów, takich jak wynagrodzenia pracowników, zużycie maszyn, koszty finansowe, różnice kursowe i wiele innych. Dokładna ocena każdej transakcji nie jest więc tak prosta.
Dodatkowo, gdyby przedsiębiorstwo odnosiło wszystkie transakcje na jedno tyko konto „wynik finansowy”, późniejsze określenie co złożyło się na ostateczną liczbę byłoby niezwykle trudne i wymagało analizy poszczególnych zapisów na koncie. Przedsiębiorstwo nie umiałoby na przykład określić, czy większy wpływ na wynik finansowy miały różnice kursowe, czy koszty finansowe, czy może koszty energii elektrycznej, czy też wynagrodzenia pracowników. A może były to remonty maszyn, albo wzrost cen materiałów lub koszty reklamy.
Podział konta wynik finansowy
Aby uzyskać większą przejrzystość co do sposobu powstawania wyniku finansowego, przedsiębiorstwo dokonuje tak zwanego pionowego podziału konta wynik finansowy.
W ten sposób przedsiębiorstwo rozdziela przychody i koszty na oddzielne konta, co od razu daje o wiele dokładniejszy obraz wyniku finansowego. Przedsiębiorstwo może bowiem obserwować oddzielnie przychody i koszty, które wpływają na wysokość osiągniętego zysku lub poniesionej straty.
W takim układzie przedstawiona powyżej transakcja sprzedaży zapasów wyglądałaby następująco:
Opisując dokładnie transakcję możemy zauważyć następujące fakty:
- Koszt własny sprzedaży wynosi tyle, ile wynosiła wartość towarów. Jest to kwota, którą przedsiębiorstwo musiało wydać wcześniej, aby pozyskać dane towary.
- Przychody ze sprzedaży wynoszą tyle, ile spółka uzyskała ze sprzedaży materiałów.
- Obie powyższe wartości (salda kont przychodów i kosztów) przenoszone są na konto „wynik finansowy”, a ich różnica daje wynik finansowy na transakcji.
Specyfika kont wynikowych
Należy tu zauważyć zjawisko specyficzne dla kont wynikowych (kont przychodów i kosztów) - konta te nie wykazują bilansu końcowego, gdyż jest on przenoszony na konto wynikowe wynik finansowy. Na koniec każdego okresu, po wyznaczeniu wyniku finansowego, konta przychodów i kosztów mają więc salda zerowe i z nowym okresem przychody i koszty naliczane są od początku.
Poziomy podział kont przychodów i kosztów
Przedsiębiorstwa, aby uzyskać dalszą szczegółowość dokonywanych przez siebie transakcji, posiadają wiele kont przychodów oraz wiele kont kosztów, na których odpowiednio księgują różne rodzaje zdarzeń gospodarczych.
Osobno są więc księgowane przychody ze sprzedaży towarów, osobno materiałów, osobno sprzedaż środków trwałych, osobno uzyskane odsetki z lokat bankowych itd.
Koszty również są rozdzielone na wiele różnych rodzajów: koszty sprzedaży, koszty materiałów, koszty energii, koszty wynagrodzeń itp.
Im większe przedsiębiorstwo i im bardziej złożona jego działalność, tym więcej wykorzystuje ono różnych kont wynikowych.
Ogólnie, sposób ustalania wyniku finansowego przy wykorzystaniu kont wynikowych możemy przedstawić następująco:
Możemy tu zauważyć zjawisko, które opisaliśmy poruszając związek rachunku wyników z bilansem:
- Księgowania na kontach bilansowych po stronie Dt, czyli zwiększające aktywo lub zmniejszające pasywo, księgowane są jako przychody lub zyski.
- Księgowania na kontach bilansowych po stronie Ct, czyli zwiększające pasywo lub zmniejszające aktywo, księgowane są jako koszty lub straty.