W poprzedniej części kursu opisaliśmy zakup środków trwałych. Bardzo często jednak przedsiębiorstwa wytwarzają środki trwałe we własnym zakresie, lub też po ich kupnie muszą wykonać dużą ilość prac montażowych i dostosowawczych, zanim środek będzie zdatny do użytku. Prace te mogą niekiedy trwać kilka miesięcy albo nawet dłużej. W tym czasie nakłady ponoszone na te środki ewidencjonowane są na koncie „Środki trwałe w budowie”.
W momencie, gdy środek zostaje ukończony i jest przyjmowany do użytku, wartość nakładów poniesionych na jego budowę przeksięgowywana jest na konto „Środki trwałe” jako wartość początkowa danego środka trwałego.
Zasada działania konta „Środki trwałe w budowie”
Strona debetowa konta środki trwałe w budowie
Na koncie „Środki trwałe w budowie” po stronie debetowej księguje się wszystkie nakłady poniesione na budowę danego środka trwałego. Księgowanie odbywa się w korespondencji z różnymi kontami, zależnie od rodzaju nakładu.
Wszystkie standardy rachunkowości, jak również przepisy podatkowe w każdym kraju, dokładnie określają, które nakłady można kapitalizować na środku trwałym, a które nie. Z reguły do wartości środka trwałego zalicza się takie nakłady jak:
- Koszty nabycia komponentów wykorzystanych do budowy środka trwałego;
- Koszty przygotowania terenów pod budowę;
- Koszty uzyskania pozwoleń;
- Koszty badań i ekspertyz koniecznych do budowy środka trwałego;
- Koszty robót montażowych i budowlanych;
- Koszty wynagrodzeń pracowników adekwatne do czasu ich pracy poświęconego na budowę środka trwałego;
- Itp.
Strona kredytowa konta środki trwałe w budowie
Po stronie kredytowej konta „Środki trwałe w budowie” księguje się natomiast następujące zdarzenia:
- Przekazanie ukończonych środków trwałych do użytkowania;
- Spisanie środków trwałych, które nie zostały ukończone lub nastąpiła trwała utrata ich wartości;
- Sprzedaż, likwidacja lub oddanie środka trwałego.
Przykłady
Środek trwały przyjęty do użytkowania
Powyższy schemat księgowania jest sytuacją najczęściej spotykaną. Widzimy, że koszty różnego rodzaju księgowane są w korespondencji z kontem „Środki trwałe w budowie”. Gdy dany środek zostaje ukończony, wartość nakładów na niego poniesionych przenoszona jest na konto „Środki trwałe” jako jego wartość początkowa.
Oczywiście, w przypadku większych przedsiębiorstw, które budują często wiele środków trwałych naraz, dla ułatwienia kontroli które nakłady dotyczą którego środka, wprowadzana jest „analityka” do konta „Środki trwałe w budowie”.
W tym przykładzie widzimy, że jeden ze środków został ukończony przez końcem okresu obrachunkowego i oddany do użytku, a zatem został on przeksięgowany z konta „Środki trwałe w budowie” na konto „Środki trwałe”. Pozostałe środki były na dzień bilansowy wciąż w fazie konstrukcji, dlatego też saldo nakładów na nie poniesionych zostanie w bilansie zaprezentowane w pozycji „Środki trwałe w budowie”.
Odpisanie, likwidacja bądź sprzedaż środków trwałych w budowie
W sytuacji, gdy przed oddaniem środka trwałego do użytkowania, firma zdecyduje się zaprzestać kontynuacji jego konstrukcji, środek ten nie może pozostać na koncie „Środki trwałe w budowie”. Jeśli firma nie będzie czerpać z niego korzyści materialnych i nie widzi takiej możliwości w przewidywanej przyszłości, środek ten musi zostać odpisany w pozostałe koszty operacyjne, gdyż przestaje on spełniać warunki pozwalające na przedstawianie go w bilansie. Podobnie należy postąpić, jeśli spółka odda dany środek trwały w budowie w formie darowizny lub go sprzeda.
Transakcje księgowe w każdym z tych przypadków wyglądały będą identyczne z tą różnicą, że zamiast konta „Środki trwałe” występować będzie odpowiednie konto kosztów:
- W przypadku darowizny lub likwidacji będą to pozostałe koszty operacyjne. Księgowanie dokonane będzie w kwocie nakładów poniesionych na środek trwały do dnia likwidacji.
- W przypadku sprzedaży, koszty zestawione będą z przychodami uzyskanymi na sprzedaży i tak jak w przypadku sprzedaży środków trwałych prezentowane będą „netto” jako wynik na sprzedaży środków trwałych. Dokładniej zagadnienie to opisujemy przy okazji sprzedaży środków trwałych.