Cykl obiegu gotówki a zapotrzebowanie na kapitał pracujący

Jak opisywaliśmy w poprzedniej części kursu zarządzania kapitałem pracującym, im większą jego ilość firma musi utrzymywać, tym większy ponosi ona koszt alternatywny. Firmy powinny dążyć więc do obniżenia utrzymywanej ilości kapitału pracującego do najniższej możliwej, ale wciąż bezpiecznej granicy zapewniającej płynność.

Najskuteczniejszą operacją umożliwiającą obniżenie kapitału pracującego netto jest przyspieszenie obiegu zasobów w cyklu produkcyjnym. By zidentyfikować, gdzie można poczynić stosunkowo największe postępy, warto przeprowadzić analizę cyklu obiegu gotówki w firmie.

Budowa cyklu obiegu gotówki w firmie

W każdej firmie w cyklu produkcyjnym występują takie same elementy cyklu:

1. Zakup materiałów (na kredyt);
2. Rozpoczęcie produkcji;
3. Przeniesienie gotowych produktów do magazynu;
4. Wysłanie ich z magazynu do odbiorców (którzy kupują na kredyt);
5. Spłacenie należności przez odbiorców - firma odzyskuje gotówkę i może znów zakupić materiały;
6. Gdzieś w tym procesie firma spłaca zobowiązania za materiały.

Cykl obiegu gotówki jest to więc proces jej zamiany - najpierw na materiały, następnie produkcję w toku, wyroby gotowe, należności, aż w końcu z powrotem na gotówkę.

Długość cyklu obiegu gotówki w firmie

Z powyższego rysunku możemy łatwo zaobserwować, że czas trwania jednego cyklu obiegu gotówki można wyliczyć z prostego wzoru:

Długość cyklu a zapotrzebowanie na kapitał pracujący

Wpływ długości cyklu obiegu gotówki w firmie na zapotrzebowanie na kapitał pracujący najlepiej wyobrazić sobie na przykładzie nowopowstałej firmy, która rozpoczyna produkcję pierwszych produktów. Firma rozpoczyna proces produkcji od zakupu materiałów, poprzez produkcję itd.

Wszystkie etapy od momentu rozpoczęcia dzieją się nieustannie. W nowopowstałej firmie powoduje to narastanie zapotrzebowania na kapitał obrotowy, aż do momentu wysycenia się całego cyklu produkcyjnego. W momencie wysycenia następuje stabilizacja i kolejne nakłady na kapitał obrotowy nie są już konieczne.

Poniżej przedstawiamy to na przykładzie. Przykład ten jest stosunkowo uproszczony, gdyż zakłada, że firma uzyskuje kredy kupiecki jedynie w przypadku zakupu materiałów, a za wszystko inne (koszty robocizny, składowanie itp.) płaci gotówką. Wystarczy to jednak, aby zobrazować nasz proces. (Dokładne założenia znajdują się pod tabelą).

W tabeli widać jak:

1. Od pierwszego miesiąca, co miesiąc firma kupuje kolejne materiały i przekazuje je na produkcję,
2. Ponosi nakłady na produkcję od drugiego miesiąca (po 25 na każde 100 materiałów)
3. Produkcja trwa dwa miesiące, więc po 2 miesiącach ma „na produkcji" jest 200 sztuk materiałów oraz 50 w kosztach robocizny
4. W miesiącu 5 firma uzyskuje pierwsze wyroby gotowe, które leżą przez miesiąc w magazynie
5. W 6 miesiącu sprzedaje pierwsze wyroby uzyskując należności - do magazynu przyjmuje te których produkcję rozpoczęła w miesiącu 4.
6. W końcu, w miesiącu 7 osiąga pełny cykl obiegu gotówki poprzez otrzymanie spłaty należności (w tabeli nie widać tego bezpośrednio, a jedynie pośrednio poprzez fakt, że poziom gotówki nie spadł w miesiącu 8, który będzie kontynuować w przyszłości.

Jak widać, zapotrzebowanie na kapitał pracujący w firmie w normalnym cyklu działalności wynosi 750. W kolejnych miesiącach gotówka jest coraz bardziej angażowana aż do miesiąca 7, pod koniec którego kończy się pierwszy cykl gotówkowy i uwolniona gotówka może posłużyć do spłaty zobowiązań w następnym miesiącu. Ba firma wypracowuje nawet nadwyżkę w wysokości 20 (aby kalkulacje były poprawne w miesiącu 8 gotówka powinna wynosić 90 - nie pokazujemy jej tu jednak, aby jeszcze bardziej nie komplikować obrazu - firma i tak powinna nadwyżkę gotówki ponad bezpieczny poziom zainwestować, a nie trzymać na koncie)

Kontynuując, widzimy więc, że z powodu długości cyklu gotówkowego (7 miesięcy) w firmie następuje bardzo duża kumulacja kapitału pracującego. Potrzebowała ona 750 aby rozpoczynając działalność sfinansować kapitał pracujący. Kontynuując działalność dalej, firma musiałaby utrzymywać ten poziom kapitału, aby finansować bieżącą działalność.

Zastanówmy się, co by się jednak stało, gdyby firma wprowadziła zmiany, które umożliwiłby jej skrócenie cyklu obiegu gotówki..

Istnieje wiele możliwości skrócenia czasu obiegu gotówki w firmie. W naszym przykładzie firma wykona następujące czynności:

1. Skróci czas produkcji o połowę poprzez eliminację przestojów i rozładowanie wąskich gardeł w produkcji.
2. Renegocjuje umowy z dostawcami i wydłuży terminy zapłaty z 1 do 2 miesięcy.

Efekty są następujące:

Dzięki skróceniu cyklu obiegu gotówki o 2 miesiące, firma już po 5 miesiącach uzyskała z powrotem pierwszą gotówkę, którą może zaangażować na nowo w cykl produkcyjny. Dzięki temu nie musiała angażować kolejnych środków. Zapotrzebowanie na kapitał pracujący spadło z 750 do 525. (Skrócenie cyklu o 2 miesiące nie jest na pierwszy rzut oka widoczne, gdyż spadek poziomu gotówki zatrzymuje się dopiero w miesiącu 6. Uważny obserwator zauważy jednak, że spadek rozpoczął się dopiero od miesiąca 3, pomijając 25 kosztów produkcji płatnych gotówką. Dostawcy więc kredytują pierwsze dwa miesiące każdego cyklu produkcji zamiast 1 jak w przykładzie powyżej).

De facto więc, w tym przypadku, skrócenie cyklu obiegu gotówki z 7 do 5 miesięcy dało oszczędność na kapitale pracującym rzędu 30% bez podnoszenia ryzyka utraty płynności.

Podsumowanie

Przyspieszenie cyklu obiegu gotówki w firmie nie zawsze jest łatwe. Często wymaga ono strategicznego podejścia, inwestycji i szkoleń oraz bardzo efektywnej współpracy z dostawcami i odbiorcami. Powyższy przykład jest dużym uproszczeniem, pokazuje jednak potencjał tego zjawiska.

Wiele firm produkcyjnych wkłada dużo wysiłku w przyspieszenie swoich cykli. Przejawem tego są np. wszelkiego rodzaju rozwiązania logistyczne w stylu ‘just-in-time'.

Istnieje wiele szczegółowych technik i strategii umożliwiających skrócenie cyklu obiegu gotówki w firmie prawie na każdym etapie cyklu. Pisać o nich będziemy w kolejnych etapach kursu zarządzania kapitałem pracującym.