(Rachunek Wyników)

W pasywach bilansu każdego przedsiębiorstwa występuje pozycja „Zysk (strata) netto”.

Pozycja ta pokazuje jaki zysk lub stratę osiągnęło przedsiębiorstwo w ciągu ostatniego okresu obrachunkowego (z reguły roku). Z punktu widzenia użytkowników sprawozdania finansowego, pozycja ta jest niezwykle ważna. Na jej podstawie można określić jak skutecznie przedsiębiorstwo wykorzystuje swoje zasoby, aby generować zysk. Sam zysk jednak nie jest pozycją zbyt informatywną. Zysk można bowiem osiągnąć na wiele różnych sposobów:

• Można produkować i sprzedawać z zyskiem produkty lub usługi albo handlować z zyskiem jakimś towarem - taka metoda osiągania zysku będzie bardzo mile widziana przez na przykład akcjonariuszy, bowiem zapowiada to że i w przyszłych okresach przedsiębiorstwo może generować zyski.
• Można jednak również sprzedawać maszyny należące firmy - wprawdzie generuje to łatwy zysk w jednym roku, ale może uniemożliwić zarobek w roku następującym.

Taka sama sytuacja występuje w przypadku poniesienia straty. Powstaje bowiem wtedy pytanie: dlaczego spółka poniosła stratę? Czy przyczyną były zbyt duże koszty materiałów, czy może koszty administracyjne, a może strata jest wynikiem zmian na rynkach walut albo innym zdarzeniem losowym takim jak powódź lub pożar.

Oglądając bilans, nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć na powyższe pytania. W celu pokazania w jaki sposób firma wypracowała wynik finansowy w danym roku, tworzy ona rachunek zysków i strat.

Rachunek zysków i strat (nazywany też rachunkiem wyników) przedstawia wynik działalności przedsiębiorstwa w ciągu konkretnego okresu, np. kwartału, półrocza albo roku. Jego konstrukcja umożliwia prześledzenie sposobu, w jaki spółka wypracowała zysk lub poniosła stratę. Przedstawione są w nim bowiem wszystkie rodzaje przychodów oraz kosztów związanych z ich uzyskaniem. W celu umożliwienia użytkownikom sprawozdania finansowego wygodnej jego analizy, koszty i przychody w rachunku wyników są odpowiednio pogrupowane, aby dawały jak najczytelniejszy obraz zdarzeń, które zaszły w przedsiębiorstwie w ciągu roku.

Istnieją dwa podstawowe warianty przygotowania i przedstawienia rachunku zysków i strat: wariant kalkulacyjny oraz wariant porównawczy. Oba warianty przedstawiają inny sposób pogrupowania przychodów i kosztów oraz tworzone są przy pomocy innych zestawów kont księgowych.

W celach edukacyjnych przedstawimy zarówno uproszczony wariant kalkulacyjny jak i porównawczy oraz omówimy poszczególne pozycje wchodzące w skład każdego z wariantów.

Budowa Rachunku Zysków i Strat

Jak napisaliśmy powyżej, rachunek zysków i strat przedstawia sposób w jaki przedsiębiorstwo wypracowało wynik finansowy w danym okresie. W skrócie możemy powiedzieć, że zysk przedsiębiorstwa są to jego przychody pomniejszone o koszty, które przedsiębiorstwo musiało ponieść. W uproszczonej formie moglibyśmy rachunek wyników przedstawić więc następująco:

Powyższe uproszczone sprawozdanie finansowe nie przedstawia jednak zbyt dużej ilości informacji dla potencjalnego użytkownika. Gdybyśmy dokonywali analizy przedsiębiorstwa na podstawie powyższego rachunku zysków i strat, nie wiedzieli byśmy na skąd wzięły się przychody - czy spółka wykazała duże przychody, ponieważ sprzedawała dużo wyprodukowanych przez siebie produktów, co może świadczyć o zdrowym rozwoju, czy może sprzedała bardzo dużo swoich maszyn i budynków, co może świadczyć o zmniejszaniu zakresu działalności? A może przychody wynikają z korzystnych dla spółki zmian na kursach walut: na przykład może spada cena waluty obcej, w której spółka ma zaciągnięte znaczące kredyty?

Podobne pytania można byłoby zadać odnośnie kosztów: Czy zwiększone koszty wynikają ze wzrastających kosztów produkcji, czy może z powodu niekorzystnych zmian kursów walut? A może spółka poniosła straty w wyniku powodzi lub pożaru? Takie informacje mogą mieć duże znaczenie. Pożar bowiem jest zdarzeniem jednorazowym, które raczej nie będzie miało wpływu na wyniki w następnych latach, wzrastające koszty produkcji natomiast mogą powodować, że z każdym rokiem spółka będzie wypracowywać mniejszy zysk. Możemy też zastanawiać się jaka część kosztów dotyczy produkcji, a ile kosztuje administracja i inne funkcje nie związane bezpośrednio z wytwarzaniem produktów.

Dodatkowo trzeba wziąć po uwagę jeszcze jeden element, którego powyższe uproszczone sprawozdanie nie uwzględnia: podatek dochodowy. Podatek dochodowy płacony przez spółkę ma z reguły znaczący wpływ na ilość zysku jaki zostaje do wykorzystania w następnych latach.

Aby użytkownik sprawozdania finansowego mógł zyskać odpowiedź na te wszystkie pytania, rachunek zysków i strat przybiera bardziej złożoną postać, w której wyodrębnia się poszczególne grupy przychodów i kosztów pokazując w ten sposób skąd pochodzi jaka część wyniku finansowego przedsiębiorstwa.

Jak wspomnieliśmy wcześniej, występują dwa warianty rachunku zysków i strat: kalkulacyjny i porównawczy.

RZiS - wariant kalkulacyjny