Perspektywa czasowa – ważna zmienna wpływająca na satysfakcję z pracy.
Typowe badanie zadowolenia z pracy polega na opracowaniu listy spraw, którymi interesują się pracownicy i następnie opracowaniu skali oceny. Najczęściej pyta się wypełniających ankiety o zadowolenie z wynagrodzenia, otrzymanych szkoleń, relacji z przełożonym i współpracownikami, komunikacji wewnętrznej oraz awansu. W ten sposób można dowiedzieć się jakimi problemami żyją pracownicy i dzięki temu wdrażać różne zmiany w strategii personalnej. Jednak fakty pokazują, że poziom zadowolenia nie zawsze łączy się bezpośrednio z warunkami pracy. Może mieć jednak na to wpływ indywidualny sposób doświadczania czasu.
Pojęcie „perspektywa czasowa” w psychologii jest bardzo znane. W różnych badaniach wykazywano na przykład istotny związek pomiędzy motywacją a wybieganiem w myślach w dalekie punkty w przyszłości. W 2010 dr Paweł Błaszkiewicz przeprowadził szereg badań satysfakcji pracy z wykorzystaniem teorii perspektywy czasowej. Wyniki pokazały, że sposób przeżywania czasu ma bardzo silny związek z odczuwaniem satysfakcji pracy. Człowiek, który koncentruje się na przeszłości, teraźniejszości lub przyszłości wykazuje inne zachowania i postawy w stosunku do rodziny, pracy, zainteresować, a nawet finansów.
Dla przykładu: jeśli ciągle wraca do porażki, rozpamiętuje i szuka przyczyny dlaczego spotkało go jakieś osobiste nieszczęście. Natomiast ludzie, którzy szybko zapominają o trudnych chwilach z przeszłości lepiej radzą sobie z bieżącymi problemami. Z drugiej strony każdy z nas potrzebuje potwierdzenia własnych umiejętności w pracy, co prowadzi do koncentrowania się na pozytywnej przeszłości. Warto więc przechowywać w pamięci ważne i miłe chwile, które pozwalają nam uwierzyć we własne możliwości i talenty. Wzmacnia to determinację i konsekwencję w dążeniu do celu. Ludzie pozbawieni poczucia sukcesu w przeszłości unikają ambitnych wyzwań i rozczarowań oraz obniżają swoje oczekiwania wobec życia. Rolą menedżera jest zatem ciągłe stawianie wyzwań pracownikom, tak aby mogli zaliczyć wydarzenia z przeszłości do pozytywnego bilansu życia zawodowego.
Sposób w jaki myślimy o teraźniejszości związany jest ze sposobem interpretowania rzeczywistości. Chyba każdy spotkał się w życiu z negatywnym nastawieniem kogoś do jakiejś sprawy. Osoby takie wyróżniają się marudzeniem i utrudnianiem sobie życia. Pracownik skoncentrowany na pesymizmie jest odporny na różne argumenty i (mniej lub bardziej świadomie) szuka negatywów w pracy. Wszyscy wiemy jak ważna jest społeczna atmosfera pracy, w której jest miejscy na codzienne drobne gesty życzliwości i sympatii.
Badania pokazują, że pracownicy bardzo różnią się w wybieganiu myślami ku przyszłości. Część stale planuje swoją aktywność w przyszłości, cześć stawienia celów dłuższych niż miesiąc po prostu stresuje. Można łatwo wyobrazić jakie szanse ma rynku firma, której pracownicy nie widzą przyszłości. Innymi słowy firmy, gdzie pracownicy myślą o przyszłości są bardziej nastawione na osiąganie sukcesów i rozwój. I odwrotnie – rozpamiętywanie przeszłości i swoista martyrologia pochłania uwagę pracowników w niektórych firmach.
Perspektywa czasu może to cecha indywidualna, ale także cecha kultury całej firmy. Zachęcamy do zapoznania się w wynikami badań: jakie cechy znamionują poszczególne perspektywy oraz jakie działania zaradcze są skuteczne w danej sytuacji.
Efekt | Kto? | Potencjalne przyczyny | Możliwe środki zaradcze |
Myślenie o przeszłości negatywnie | Zespół pracowniczy | Kryzys firmy, nagły spadek obrotów, zamrożone budżety, redukcje etatów, odejście wartościowych pracowników. Niewypełnione obietnice, niekorzystne dla pracowników zmiany organizacyjne. | Zwiększenie roli komunikacji wewnętrznej. Tłumaczenie pracownikom problemów, tworzenie częstych, dobrze przygotowanych informacji. Podkreślanie, że źródła problemów są poza wpływem firmy. |
Pracownik | Konflikt z innym pracownikiem lub przełożonym, nieudany projekt, brak wyników. Poczucie dokonania złego wyboru w jakieś sprawie. | Oczyszczenie relacji, opanowanie sztuki porzucania przeszłości i wybaczania doznanych krzywd. Traktowanie porażek jako lekcji. | |
Brak myślenia o przeszłości pozytywnie | Zespół pracowniczy Reklama
| Styl zarządzania koncentrujący się na szukaniu błędów. Brak rytuałów świętowania w kulturze organizacyjnej i angażowania pracowników w podejmowanie decyzji. Brak zachęty do podejmowania ryzyka, eksperymentowania. | Wprowadzenie przez kierownictwo rytuałów drobnego świętowania i chwalenia za nawet drobne sukcesy. Wzmacnianie poczucia dumy i identyfikacji z firmą, promowanie wzorcowych postaw. |
Pracownik | Brak nieformalnej pozytywnej informacji zwrotnej od przełożonego lub klientów. Przekonanie, że wykonuje się typową pracę, którą każdy może wykonać. Niskie poczucie ważności spraw w firmie. | Przeformułowanie doświadczenia pod katem tych cech, które zostały wzmocnione. Dzielenie się opowieściami o swojej pracy z innymi, którzy potrafią docenić wagę wysiłku i trudność zadania. | |
Myślenie o teraźniejszości pozytywnie | Zespół pracowniczy | Obawy przed przekraczaniem celów ze względu na zwiększanie wymagań. Negatywna ocena kompetencji specjalistów i kadry kierowniczej. Rozbudowana, absurdalna administracja. Norma społeczna „nie wychylaj się”. | Monitorowanie nastrojów społecznych poprzez częste rozmowy i zachęcanie do otwartej komunikacji. Przegląd systemów celów pod względem możliwości realizacji. |
Pracownik | Rozczarowanie przeszłością. Brak docenienia wysiłku i zaangażowania. Poczucie niesprawiedliwości w zasadach premiowania, awansowania. Przebywanie wśród osób stale narzekających na firmę. | Szczera rozmowa (przyjaciel, terapeuta, zaufana osoba w firmie) na temat własnej sytuacji. Unikanie osób zarażających innych negatywnym nastawieniem. Rozwijanie w sobie poczucia skuteczności, zajmowanie się sprawami, które da się zakończyć. Identyfikacja źródła obaw w pracy, racjonalizacja skutków złych wydarzeń. | |
Brak myślenia o teraźniejszości | Zespół pracowniczy | Brak wydarzeń integrujących, scalających zespół. Niska wartość wysiłku zespołowego. Przeładowanie ilością spraw, spotkań, niedokończonych projektów itp. Przedłużające się procedury decyzyjne. | Przegląd ważności i pilności spraw w firmie, planowanie priorytetów. Zamykanie projektów, które nie rokują, a zabierają wiele energii. Działania na rzecz poprawy atmosfery, estetyki miejsca pracy. |
Pracownik | Rutyna w pracy, przemęczenie i zniechęcenie. Traktowanie większości sytuacji jako zagrożenie utraty pracy. Przekonanie, że marnuje się własny talent i możliwości. | Rozwijanie umiejętności odpoczywania od pracy i traktowania nowych zadań w sposób świeży. Szukanie w pracy możliwości realizacji swojej osobowości, pasji i talentów. Interesowania się sprawami z poza własnego działu. Wprowadzenie do rytmu dnia drobnych przyjemności w pracy wynikających z kontaktu z ludźmi, zajmowaniem się ulubionymi sprawami. | |
Brak myślenia o przyszłość | Zespół pracowniczy | Brak komunikacji strategii, wizji rozwoju firmy. Brak nadziei na zmiany. Zagrożenie konkurencją zewnętrzną. Brak inwestycji i koncentracja na oszczędzaniu. | Tworzenie wizji przyszłości, komunikowanie strategii, rozwijanie komunikacji zarządczej. Promowanie inicjatywy i przedsiębiorczości, tworzenie ścieżek karier i modeli rozwoju kompetencji. |
Pracownik | Brak wiary we własne możliwości. Słaba motywacja do rozwoju. Małe zaufanie do przełożonego. | Wsparcie ze strony doradcy zawodowego, coacha lub mentora. Poszukiwanie oferty edukacyjnej (np. studia podyplomowe), które pozwolą planować własny rozwój w długiej perspektywie czasowej. |