Wynik finansowy obrazuje efekt działalności przedsiębiorstwa w ciągu danego okresu. Pokazuje on jaki zysk lub stratę wygenerowało przedsiębiorstwo. Z punktu widzenia sprawozdawczości finansowej powstanie wyniku finansowego przedstawiane jest w postaci rachunku wyników (rachunku zysków i strat). Jego dokładną budowę przedstawiamy w sekcji rachunek zysków i strat. W tej części kursu pokażemy czym w rzeczywistości jest wynik finansowy oraz jaki jest jego związek z bilansem.
Wynik finansowy
Na wynik finansowy przedsiębiorstwa składają się dwa podstawowe elementy: przychody i zyski oraz koszty i straty. Aby dobrze zrozumieć co znaczą te pojęcia, zajrzymy do Ustawy o Rachunkowości:
- przychody i zyski - uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli,
- koszty i straty - uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.
Przyglądając się tej definicji zauważamy, że rachunek wyników przedstawia zmiany zachodzące w wielkości poszczególnych składników bilansu.
Może się to z początku wydawać lekko skomplikowane, warto więc spojrzeć na to z perspektywy działalności firmy. W ciągu całego roku prowadzi ona działalność obracając posiadanymi aktywami i zarządzając źródłami finansowania. Za każdym razem, gdy firmie uda się zwiększyć ilość posiadanych aktywów, jest to dla niej zysk. Na przykład, gdy firma sprzeda za 120 zapasy, które kupiła za 100, następuje zwiększenie wartości aktywów - zapasy o wartości 100 są zamieniane na środki pieniężne o wartości 120. Zysk wynosi 20. Jeżeli spółka wykorzysta to 20 na spłatę zaciągniętego kredytu, wtedy wprawdzie aktywa spadną do poziomu sprzed sprzedaży, ale nastąpi zmniejszenie wartości zobowiązań.
Przykładami straty mogą odpowiednio być:
- Sytuacja, w której spółka towary zakupione za 100 sprzeda 80. Nastąpi wtedy spadek wartości aktywów, czyli strata dla spółki.
- Sytuacja, w której za opóźnienie w płatności spółce zostaną naliczone odsetki karne. Powstanie wtedy wzrost wartości zobowiązań, który jest stratą dla przedsiębiorstwa.
Jak widzimy więc, elementy, które wpływają na wynik finansowy, czyli przychody i koszty oraz zyski i straty są w rzeczywistości obrazami zmian zachodzących w składnikach bilansu.
Powyższe przykłady są jednak bardzo proste. W rzeczywistości w spółce występuje bardzo wiele różnorakich transakcji, z których nie wszystkie można bezpośrednio zaklasyfikować jako zyski bądź straty. Pojawia się na przykład zużycie maszyn, wynagrodzenia dla pracowników, zakupy nowych maszyn, zakupy materiałów do produkcji wyrobów gotowych, koszty energii, sprzedaż starych maszyn i innych środków trwałych, udzielanie pożyczek, inwestycje w inne spółki oraz wiele innych zdarzeń, z których wiele choć jest kosztem musi być ponoszonych, aby spółka mogła sprzedawać produkty i osiągać przychody. Wynik finansowy przedsiębiorstwa musi więc brać pod uwagę wszystkie zdarzenia i oceniać efekt końcowy działalności firmy.
Wynik finansowy przedsiębiorstwa w bilansie
Wynik finansowy przedsiębiorstwa prezentowany jest bilansie w pozycji „zysk (strata) netto”. Wynik finansowy przedsiębiorstwa zwiększa lub, w przypadku straty, zmniejsza kapitały własne przedsiębiorstwa.
Efekt wszystkich zmian wartości pasywów i aktywów w ciągu danego roku obrotowego prezentowany jest w tej jednej linii bilansu. Właśnie z tego powodu, aby dostarczyć zainteresowanym stronom więcej informacji na temat tego jak w ciągu całego roku powstała ta pozycja, przedsiębiorstwa przygotowują rachunek zysków i strat, pokazujący poszczególne pozycje przychodów i kosztów, które złożyły się na powstanie pozycji wynik finansowy.
Należy tu zaznaczyć, że w bilansie prezentowana jest tylko ta część zysku netto, którą przedsiębiorstwo zatrzymuje dla siebie. Część zysku, która jest wypłacana właścicielom w postaci dywidendy, nie jest tu uwzględniana, gdyż nie powoduje ona zwiększenia majątku posiadanego przez spółkę.
W dalszych częściach kursu przedstawimy jak spółki ustalają wynik finansowy przy wykorzystaniu systemu kont wynikowych, które rejestrują różne rodzaje zmian zachodzących w bilansie, umożliwiając zarówno dokładne ustalenie wyniku finansowego, jak i stworzenie rachunku zysków i strat, który grupuje poszczególne rodzaje kosztów i przychodów dając spółce większą przejrzystość zdarzeń, które zaszły w ciągu danego okresu.
Zysk netto to zmiana aktywów netto
Zależność między wynikiem finansowym a bilansem jest tak ważna, że w niektórych krajach i standardach księgowych, nie operuje się pojęciem wyniku finansowego, ale pojęciem zmiany aktywów netto przedsiębiorstwa. Warto w tym momencie wyjaśnić to podejście, gdyż jest ono coraz częściej spotykane w rachunkowości na świecie.
Aktywa netto można wyznaczyć poprzez odjęcie od całkowitej sumy aktywów w bilansie wszystkich zobowiązań. Aktywa netto przedstawiają wartość aktywów sfinansowanych przez przedsiębiorstwo z jego własnych środków. Innymi słowy, gdyby przedsiębiorstwo spłaciło wszystkie zobowiązania, ilość majątku, która by mu pozostała to są właśnie aktywa netto.
Zmiana aktywów netto następuje więc za każdym razem, gdy w przedsiębiorstwie zmienia się wartość aktywów lub zobowiązań. Wzrost aktywów netto tożsamy jest ze wzrostem wyniku finansowego i odwrotnie.